پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب:
فروچاله‌ها بمب ساعتی در هرمزگان
هرمزگان با 42 نقطه فروچاله از کانون های فرونشست زمین در کشور است.
پای صحبت‌های غلامحسین پیرمرد ۸۳ ساله در یکی از روستا‌های میناب نشستیم. پیرمردی با چهره‌ای خسته و خط‌های پیشانی که حکایت از تجربه‌های بسیار از گذشته است ما را به خارج از روستا برد.
وی می‌گوید: این منطقه در گذشته به علت فرآوانی آب و حاصلخیزی خاک جلگه نام داشته است و گاومیش‌های زیادی در این منطقه زندگی می‌کردند. اما امروز دیگر از آن گلستان خبری نیست و چهره شهر و روستا‌ها بسیار دگرگون شده، نخل‌ها ایستاده می‌میرند، باغ‌ها مظلومانه می‌خشکند و مردم نگران بلعیده شدن خانه‌ها و دارایی هایشان در دل زمین هستند.
وی می‌گوید: این منطقه در گذشته به علت فرآوانی آب و حاصلخیزی خاک جلگه نام داشته است و گاومیش‌های زیادی در این منطقه زندگی می‌کردند. اما امروز دیگر از آن گلستان خبری نیست و چهره شهر و روستا‌ها بسیار دگرگون شده، نخل‌ها ایستاده می‌میرند، باغ‌ها مظلومانه می‌خشکند و مردم نگران بلعیده شدن خانه‌ها و دارایی هایشان در دل زمین هستند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خلیج فارس؛ ۱۵ سال است که بیماری سرطان خاموش به جان زمین‌های میناب افتاده است و اکنون این بیماری گسترش یافته و بیشتر مساحت استان را درگیر کرده است. این پدیده به علت مخفی بودن و گسترش آرام و تدریجی به نام سرطان شناخته می‌شود و گاهی نیز به بمب و زلزله خاموش نیز شهرت دارد.
"فرونشست زمین" امان مردم را بریده است یکی از اهالی می‌گوید: هر روز که سرِ زمین می‌آیم، فکر می‌کنم آخرین روز است و بالاخره یک روز زمین مرا می‌بلعد و می‌برد.
استان هرمزگان جزو ۱۴ استان اصلی در فرونشست زمین در کشور است. خشکسالی‌ها و استفاده زیاد از منابع آبی زیرزمین به شدت بحران دامن زده است.
این خطه با ۲۰ سال خشکسالی از بحران آبی عبور کرده و وارد ورشکستگی آبی شده است و بر اساس آمار‌ها جزو چهار استان خشک کشور است.
بمب ساعتی فرونشست
به گفته مدیر کل منابع طبیعی هرمزگان تاکنون ۴۰ کانون فرسایش در هرمزگان و ۲ کانون فرونشست زمین در دشت‌های میناب و نازدشت رودان شناسایی شده است که در برخی نقاط این دشت‌ها خندق‌های عمیق ۱۰ متری ایجاد شده است، گودال‌های عمیقی که یک ساختمان ۵ طبقه را می‌بلعد
امید ذاکری می‌افزاید:این فروچاله‌ها از سال ۸۲ بطور متوسط ۳۰۰ متر در سال به سمت شهر‌ها و منازل مسکونی روستایی پیشروی کرده اند و به رشد روند فعلی بسیاری از روستا‌ها باید تخلیه شوند.
"فرونشست زمین" امان مردم را بریده است یکی از اهالی می‌گوید: هر روز که سرِ زمین می‌آیم، فکر می‌کنم آخرین روز است و بالاخره یک روز زمین مرا می‌بلعد و می‌برد.
استان هرمزگان جزو ۱۴ استان اصلی در فرونشست زمین در کشور است. خشکسالی‌ها و استفاده زیاد از منابع آبی زیرزمین به شدت بحران دامن زده است.
این خطه با ۲۰ سال خشکسالی از بحران آبی عبور کرده و وارد ورشکستگی آبی شده است و بر اساس آمار‌ها جزو چهار استان خشک کشور است.
بمب ساعتی فرونشست
به گفته مدیر کل منابع طبیعی هرمزگان تاکنون ۴۰ کانون فرسایش در هرمزگان و ۲ کانون فرونشست زمین در دشت‌های میناب و نازدشت رودان شناسایی شده است که در برخی نقاط این دشت‌ها خندق‌های عمیق ۱۰ متری ایجاد شده است، گودال‌های عمیقی که یک ساختمان ۵ طبقه را می‌بلعد
امید ذاکری می‌افزاید:این فروچاله‌ها از سال ۸۲ بطور متوسط ۳۰۰ متر در سال به سمت شهر‌ها و منازل مسکونی روستایی پیشروی کرده اند و به رشد روند فعلی بسیاری از روستا‌ها باید تخلیه شوند.
بر اساس آمار‌ها نزدیک به ۳۰ روستا در میناب در نوبت تخلیه و جابه جایی هستند.
اطراف روستا‌های تمبک، گورزانگ، نصیرایی، باغ گلان و چلو گاو میشی، فرو چاله‌های زیادی به عمق ۲، ۳،۴ و حتی دربرخی نقاط ۱۰ متر ایجاد شده است
گفته می‌شود از وسعت ۳۰ هزار هکتاری دشت میناب در شرق هرمزگان بیش از ۸ هزار هکتار آن درگیر فروچاله است و جان ۴۰ هزار نفر را تهدید می‌کند
فرونشست‌ها از میناب آغازشدند، اما دیگر نقاط استان گوی سبقت را از میناب ربودند و این پدیده خانمان سوز را تجربه می‌کنند. اکنون دشت گریز و کندران از توابع بندرلنگه وسیع‌ترین محدوده گسترش فرونشست در هرمزگان هستند به طوری که زنگ خطر در روستای کَندُران بندرلنگه به صدا درآمده و درصورتیکه با این پدیده مقابله نشود باید روستای ۴۰۰ نفره کندران تخلیه شود.
فروچاله در روستای کندران بندرلنگه
داستان ترس و لرز مردم بر اثر برداشت بی رویه از منابع آبی ایجاد شده است. به گفته کارشناسان وقتی زمین به دلیل ته کشیدن سفره زیرزمینی به یکباره فرو می‌ریزد، فروچاله شکل می‌گیرد. شاید حتی تصور فرو ریختن زمین هم سخت باشد؛ ساختمانی چند طبقه فرو بریزد، فروچاله بر عکس این اتفاق رخ می‌دهد. زمین فرو می‌رود و در کمال ناباوری حفره‌ای عمیق دهان باز می‌کند.
هرمزگان رتبه چهارم فرونشست زمین در کشور دارد.
پروفسور کردوانی پدر علم کویر شناسی کشور می‌گوید:حفر چاه‌ها و برداشت بی رویه آب از عوامل ایجاد فروچاله‌ها در هرمزگان است.
وی می‌افزاید: برای جلوگیری از نشست زمین و پر شدن سفره‌های زیرزمینی چاه‌های عمیق باید پلمپ و سد‌های خاکی ساخته شود.
به اعتقاد کارشناسان با ایجاد فروچاله ستون‌های زمین از بین می‌رود و دیگر قابل جبران نیست.
پژوهشگر و فعال محیط زیست می‌گوید: اگر روند استفاده از سفره‌های زیرزمینی ادامه یابد در آینده نزدیک شاهد بیابانی شدن روستا‌های هرمزگان هستیم.
اسماعیل کهرم فعال زیست محیطی کشور نیز در بازدید از فروچاله‌های دشت میناب، نبود آب، حفر چاه‌ها و برداشت بی رویه آب را علت‌های اصلی ایجاد فروچاله‌ها اعلام کرد.
وی می‌افزاید: استفاده زیاد از سفره‌های زیرزمینی، انتقال‌های ناصحیح آب از این حوزه به حوزه‌های دیگر موجب ایجاد فروچاله شده است.
خواب غفلت سازمان زمین شناسی
تا آذر پارسال با گذشت ۱۴ سال از فرونشست زمین در هرمزگان هیچ گزارش از این پدیده به سازمان زمین شناسی ارسال نشده بود و تنها نهاد‌های مردمی و خودجوش با تشکیل زنجیره‌های انسانی و حضور فعالان محیط زیست خواستار بررسی و توجه به مساله شدند، مسولان آب منطقه‌ای هرمزگان نیز با حفر ۱۰ چاه عمیق در دشت میناب و مشیل و نیان به دنبال تامین آب آشامیدنی به بندرعباس به هر قیمتی بودند.
مدیرکل وقت دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور دو سال پیش دربازدید از این منطقه وضعیت دشت میناب را بحرانی ارزیابی کرد.
محمد جواد بلورچی با بیان اینکه ۱۵ سال است که فروچاله‌های کشور بررسی و آمارگیری می‌شود می‌گوید:۱۰ سال پس از وقوع فرونشست هیچ گزارشی از هرمزگان در زمینه وضعیت دشت میناب به سازمان زمین شناسی ارسال نشده است و در صورت اطلاع رسانی به موقع، وضعیت دشت میناب بحرانی نمی‌شد.
وی بر قطع هرچه سریعتر استفاده از آب‌های زیرزمینی تاکیدکرد تا از بدترشدن این وضعیت جلوگیری شود.
بی توجهی سازمان زمین شناسی به اینجا ختم نمی‌شود شاید هم منتظر وقوع یک فاجعه انسانی به مانند شهر‌های تهران و کاشان نشسته اند تا.
محمد رضا ایدون معاون مدیرت منبابع آب شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان نیز می‌گوید: به علت نصب نشدن تجهیزات gps در دشت‌های استان میزان و نرخ فرونشست و پیشروی آن بصورت دقیق مشخص نیست و به همین علت برنامه علمی برای مقابله با این پدیده نیز وجود ندارد.
وی می‌افزاید: سازمان زمین شناسی کشور متولی این کار است و اقدام عملی صورت نداده است.
بخش کشاورزی متهم و قربانی فروچاله‌ها
کشاورزی با مصرف ۹۰ درصد ذخیره آبی و تخلیه سفره‌های زیرزمینی در ردیف متهم نخست ایجاد فروچاله و فرونشست زمین قرار دارد.
این فرمول برای همه نقاط ایران صدق می‌کند، اما در هرمزگان توسعه شهر بندرعباس و نیاز‌های آبی این شهر مزید برعلت شده است. بندرعباس به مانند تهران نیاز‌های آبی اش از شهر‌های اطراف و سفره‌های زیرمینی تامین می‌کند و به بهای توسعه این منطقه، نقاط دیگر در خطر فرورفتن در زمین قرار گرفتند.
اکنون همه ۷۵ دشت استان در وضعیت قرمز قرار دارد و منابع آبی در برخی از این دشت‌ها بیش از ۴۰ متر پایین‌تر رفته است.
۱۷ هزار حلقه چاه کشاورزی در استان در بخش کشاورزی فعال است که از این میزان بیش از ۵ هزار حلقه چاه غیر مجاز هستند.
هوشنگ ملایی مدیر عامل آب منطقه‌ای هرمزگان می‌گوید:از چاه‌های غیر مجاز هرمزگان سالانه ۳۵۰ هزار میلیون متر مکعب آب برداشت یعنی هزار برابر حجم سد میناب، بزرگترین منبع تامین آب هرمزگان!
معادل ۲۰ درصد منابع آب ورودی به مخازن زیرزمینی است. این در حالی است که هدرفت منابع آبی در این چاه‌ها به علت روش‌های سنتی و استفاده از منابع آبی بیش از ۷۰ درصد است.
منابع آب فعلی به صورت درست استفاده نمی‌شود و هدررفت زیادی در بخش‌های کشاورزی و خانگی دارد.
رعایت نکردن الگوی کشت و سیستم‌های نوین آبیاری و کاشت بذر‌های پرآب مانند هندوانه و ذرت و کشاورزی سنتی بخش زیادی از منابع آبی فعلی را هدر می‌دهد.
علی مهرانی مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می‌گوید: ۵۶ هزار هکتار از زمین‌های استان کشاورزی سنتی و غرقابی است که ۶۵ درصد هدررفت مصرف آب دارد.
اکنون بیش از ۸۵ درصدمنابع آبی هرمزگان در کشاورزی استفاده می‌شود.
هرمزگان ۱۵۶ هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که ۶۰ هزار هکتار همچنان سنتی است.
سالانه هزار و ۵۰۰ میلیون متر مکعب نیاز آبی کشاورزی در استان است.
بحران مطلق کم آبی در هرمزگان
بحران آبی در هرمزگان به‌جایی رسیده است که مسئولان نیز بی‌پروا از آن سخن می‌گویند. امروز در هرمزگان ۸۰ تا ۸۵ درصد منابع آب تجدیدپذیر مصرف شده است؛ در هیچ جای دنیا چنین منطقی وجود ندارد.
بیش از ۳۰ شهر استان با بحران و تنش آبی مواجه هستند و دو سد بزرگ استان خشکیده اند و آب چاه‌های حفر شده نیز شور و ۵۰ درصد ظرفیتشان از دست داده اند. اوج مصرف آب در هرمزگان روزانه به ۱۸ هزار مترمکعب می‌رسد که سه برابر سرانه آب جهانی است، بر اساس شاخص‌های سازمان ملل متحد کمبود ۵۰۰ مترمکعب منابع آبی در روز به معنای بحران مطلق است این در حالی است که هرمزگان در روز ۷۰۰ متر مکعب کمبود دارد.
آبخوان‌ها راهکار مدیریت فرونشست زمین
بسیاری از کارشناسان و زمین شناسان می‌گویند در صورت ادامه وضعیت فعلی در برداشت منابع آبی، تمدن چند هزار ساله ایران در خطر نابودی قرار می‌گیرد. وزیر نیرو نیز چندی پیش اعلام کرد که حفظ تمدن ایران تنها با مدیریت منابع آبی امکان پذیر دارد. اما برای حفظ ایران و هرمزگان چه باید کرد؟
ایجاد سازه‌های آبخیزداری و آبخوان‌ها و تعادل بخشی منابع آبی مهمترین راهکار‌های پیش روی مسولان است.
مسعود رازمند مسئول تعادل بخشی منابع آب منطقه‌ای هرمزگان می‌گوید: از ابتدای امسال نزدیک به ۷۰۰ چاه کشاورزی پلمپ و نزدیک به ۱۴ میلیون متر مکعب در برداشت منابع آبی صرفه جویی شده است.
تقویت بیلان منفی دشت‌های استان نیز با ایجاد آبخوان‌ها و سازه‌های آبخیزداری نیز هر چند از سال‌های گذشته شروع شده است، اما رشد لاکپشتی دارد.
بیش از ۹۲ درصد استان نیاز به راه اندازی سازه‌های آبخیزداری دارد این در حالی است که سازه‌های موجود تنها ۱ و دو دهم مساحت استان را پوشش می‌دهد.
هرمزگان ۷ هزار و ۴۲۲ سازه آبخیزداری با ظرفیت ۴۲۲ میلیون متر مکعب استحصال روان آب دارد.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان می‌گوید: سالانه یک میلیارد متر مکعب بارش استان معادل ظرفیت همه سد‌های استان هدررفت و در برخورد با گنبد‌های نمکی شور می‌شوند.
امید ذاکری می‌افزاید: هزار و ۳۰ نقطه تداخل منابع آبی شور و شیرین در استان وجود دارد که با جداسازی و ایجادسد‌های زیرزمین مانع از هدررفتن این منابع می‌شوند.
متهم اصلی فرونشست‌ها یعنی بخش کشاورزی نیز امسال ۲۰ درصد از محصولات پرآب مانند هندوانه و ذرت را در استان کاهش داده و در کنار آن ۹۹ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی را به سیستم‌های نوین آبیاری شده است.
استفاده از ظرفیت آب‌های نامتعارف مانند دریا از پارسال شروع شده و بزرگترین آب شیرین کن استان با ظرفیت ۱۰۰ هزار مترمکعب در حال ساخت است.
استاندار هرمزگان می‌گوید: تا سه سال آینده ۷۰ درصد منابع آبی استان از شیرین سازی آب دریا بدست می‌آید و برداشت آب برای مصارف زیرزمینی و انتقال منابع بین منطقه‌ای متوقف می‌شود.
مدیریت متمرکز در بارگذاری از منابع زیرزمینی و توسعه غیر کارشناسی کشاوزی از علت‌های اصلی فرونشست‌ها یا همان زلزله خاموش در هرمزگان است و در صورت ادامه این روند سفره‌های زیرزمینی از بین می‌رود و مناطق کشور در برابر زلزله آسیب پذیر می‌شوند.
تا دیر نشده باید با تفکر و تکنولوژی انسان ساخت جلوی این پدیده انسان سوز را گرفت.
اکنون منابع آب استان از ۳۶ درصد سدها، ۴۸ درصد چاه‌ها و بقیه از آب شیرین کن‌ها تامین می‌شود.
نظر شما