از گهواره تا گور

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز اصفهان؛ نگران است و با اخم و تَخم به مسوولان آموزش و پرورش تشر می‌زند و می‌گوید: دختر من امسال وارد کلاس سوم می‌شود. مدرسه اش غیردولتی است و یک سرویس بهداشتی دارد. بچه‌های چطور ازخودشان مواظبت کنند؟ مسوولان مدرسه گفته اند کلاس‌ها حضوری است. کلاس فرزندم ۳۵ نفره است. خیلی نگرانیم. به چه امیدی فرزندم را به مدرسه بفرستم؟

این‌ها سخنان یکی از مادرانی است که حکایت این روز‌های کرونا و مدرسه و فرزند دلبندش برایش به قصه‌ای پر غصه تبدیل شده. البته فقط او نیست که از این حرف‌ها می‌زند؛ کلیدواژه سخنان بیشتر پدر و مادر‌هایی را که خوانده و شنیده ام، روی محور نگرانی و استرس و اضطراب می‌چرخد.

یک نفر دیگر با عتاب می‌گوید: مگر بچه هامان را از سر راه آورده ایم؟ درسی که سلامت بچه‌ها را به خطر اندازد، به چه دردی می‌خورد؟

یا مادر دیگری که پیشنهاد می‌کند که مدارس یک سال به تعویق بیفتد، چرا که بچه‌ها کلاس‌های آنلاین را هم متوجه نمی‌شوند! خلاصه اینکه بیشتر صحبت‌ها با نگرانی گره خورده است؛ چراکه تدبیر ضعیف قادر است امید را پرپر و رشته‌ها را پنبه کند.

چوب کرونا لای چرخ آموزش و پرورش
سال تحصیلی ۹۹ برای اولین بار، به جای اول مهر، ۱۵ روز زودتر آغاز شد تا آشکار شود که کرونا، این ویروس تازه به دوران رسیده، تمام عرصه زندگی مادی ما ایرانیان را تحت تاثیر قرار داده است.

شاید هیچ کسی گمان نمی‌زد که پس از اینکه حیدر قاسمی، دبیر ستاد انتخابات استان اصفهان، مدارسِ اصفهان را در روز شنبه، سوم اسفند به دلیل مسائل انتخاباتی تعطیل اعلام کرد، آن تعطیلی، خیلی زود به تعطیلات کرونایی پیوند بخورد و یکی از طولانی‌ترین تعطیلات تاریخ علم و دانش کشور را رقم بزند.

۵ اسفند ۹۸، با تایید نخستین مورد ابتلا به کرونا در نصف جهان، فضای کل استان خصوصا با اضطراب ناشی از ورود بی اجازه یک مهمان ناخوانده دچار دگرگونی شد. مدارس، این پایگاه حضور و عبور و مرور گسترده دانش آموزان اصفهانی، یکی از بزنگاه‌های پر خوف و خطری بود که انتظار می‌رفت اگر تدبیر درستی پیرامون آن اندیشیده نشود، آن بلای آسمانی یا فرآورده بشری، با ندانَم کاریِ زمینی دست در دست هم دهند و فاجعه‌ای فجیع‌تر از عصر سیطره طاعون و وبا رقم بزنند.

فعالیت مدارس در اسفند ماه، کج دار و مریز و سالم و مریض به کار خود ادامه داد. از همان ۵ اسفند، با وجود تعطیل نبودن مدارس، بسیاری از والدین به علت نگرانی ناشی از شیوع ویروس کرونا از حضور فرزندانشان در مدارس جلوگیری کردند و بیشتر مدارس اصفهان، خالی از دانش آموز شد و حتی گزارش خبرنگار خبرگزاری صداوسیما از نیامدن برخی از معلمان به محل کارشان حکایت داشت.

تصمیم­ گیری «آنجا» برای «اینجا»
در روز‌هایی که اعلام تعطیلی مدارس به گفته آرش نجیمی، سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به ستاد ملی مبارزه با کرونا واگذار شده بود، اصفهان چشم و گوش به تهران داشت. گرچه اعلام تعطیلی چند روزه مدارس از سوی کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت، احتمال کاهش هجمه کرونا را به اذهان این و آن متبادر می‌ساخت، اما تاخت و تاز این ویروس سالوس، نشان داد که جز با مدد خدا و همکاری همه مردم نمی‌توان بر آن غلبه کرد.

تعطیلی مدارس به تعطیلات نوروزی و پس از آن پیوند خورد به طوری که بسیاری از امتحانات به شیوه غیر حضوری برگزار شد، در ادامه رییس جمهور در آخرین ماه از اولین فصل امسال با بیان اینکه کرونا هنوز تمام نشده و ما باید همچنان برای زندگی همراه با این بیماری در آینده آماده باشیم، خاطرنشان کرد: آموزش و پرورش باید برای سال تحصیلی آینده و انجام فعالیت‌های آموزشی همراه با کرونا برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهد و با بررسی شرایط با همکاری وزارت بهداشت شیوه نامه‌های لازم را طراحی و برای تصویب در ستاد ملی کرونا ارائه کند.

از ارائه سه سناریو تا گم شدن آن‌ها
آقای روحانی، همچنین، در آخرین روز از بهار، مبنای زمان آغاز مدارس را ۱۵ شهریور اعلام کرد و محمد محسن بیگی، مدیرکل دفتر سلامت آموزش و پرورش نیز بر آن صحه گذاشت و گفت: سه سناریو متفاوت در شرایط سفید، زرد و قرمز در نظر گرفته شده است و بازگشایی در وضعیت قرمز اتفاق نخواهد افتاد.

با نزدیک شدن به زمان آغاز مدارس، سردرگمی در آموزش و پرورش نمود بیشتری یافت؛ وزیر آموزش و پرورش در برنامه گفتگوی ویژه خبری با بیان اینکه هیچ جایگزینی برای آموزش حضوری وجود ندارد، گفت:​ از نظر کیفی نیز آموزش حضوری برتر از دیگر انواع آموزش است.
اما آموزش حضوری، موضوعی بود که مایه نگرانی خانواده‌ها می‌شد چراکه حضور دانش آموزان در مدرسه احتمال ابتلای آنان را به کرونا افزایش می‌داد.

کار به جایی رسید که عباس آقازاده، رئیس مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی در نامه‌ای به ستاد ملی مبارزه با کرونا، تصمیم وزیر را برای آموزش حضوری زیر سوال برد و نوشت: این «دستور» جناب وزیر، با شرایط حاکم بر همه گیری ویروس کرونا و وضعیت «قرمز» بسیاری از مناطق کشور، همخوانی ندارد. به خطر انداختن جان میلیون‌ها دانش آموز و آموزگار و خانواده‌های ایشان، و دخالت در کارشناسی تخصصی نحوه مقابله و مبارزه با بیماری از سوی مسؤلین غیرمرتبط با امور بهداشتی، می‌تواند در کمترین فاصله زمانی به یک فاجعه انسانی تبدیل شود.

اما ۱۳ شهریور، دو روز قبل از آغاز سال تحصیلی جدید، آموزش و پرورش با ارسال بخشنامه ای، بر موضع آموزش حضوری تاکید و اعلام کرد: «سال تحصیلی برای همه دوره‌ها و پایه‌ها اعم از دولتی و غیردولتی از شنبه ۱۵ شهریور به صورت حضوری آغاز می‌شود و تمام مدارس باز و کلاس‌ها دایر خواهد بود.» این در حالی است که قبلتر از چنین تاکیدی خبری نبود و محسن حاجی‌میرزایی، شخص اول وزارت آموزش و پرورش در حالی که گفته بود «در مناطق زرد، دانش آموزان به دودسته زوج و فرد تقسیم و تعداد دانش آموزان در کلاس‌ها بسیار محدود می‌شود و اگر شرایط امروز ادامه یابد کلاس‌ها غیرحضوری خواهد بود.»، اما این بار گفت: وضعیت میان تغییر مناطق زرد به قرمز یا سفید به زرد و قرمز بسیار نزدیک است و اگر در مناطقی با شیوع گسترده کرونا مواجه شویم که آن را وزارت بهداشت اعلام می‌کند، در آن مناطق حضور دانش‌آموزان منتفی می‌شود.
اما الزام به حضور در مدارس، با انتقاد شدید خانواده‌ها مواجه شد. برخی از آن‌ها اعلام کردند که فرزندان خود را به هیچ وجه به مدرسه نمی‌فرستند حتی اگر به قیمت یک سال وقفه در تحصیل و عمر فرزندانشان تمام شود.

چاره این چاله چیست؟
برای پایان دادن به دل نگرانی‌های والدین، آموزش و پرورش گفته است کلاس‌ها را به شکل زوج و فرد برگزار می‌کند یا اینکه تعداد محدودی در کلاس‌ها حاضر می‌شوند، اما احمد حسین‌فلاحی، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، روش حضور ۵۰ درصدی دانش‌آموزان در کلاس‌ها را پسندیده نمی‌داند و می‌گوید: وزیر آموزش و پرورش در جلسه کمیسیون آموزش اعلام کرد که مقرر شده در هر کلاس ۱۰ دانش‌آموز به‌صورت حضوری باشند و مابقی از طریق شبکه "شاد" یا تلویزیون در کلاس‌ها حضور مجازی داشته باشند که مورد انتقاد تعدادی از اعضای کمیسیون قرار گرفت و از آقای وزیر سؤال کردند که ملاک شما برای حضور ۱۰ دانش‌آموز به‌صورت حضوری چیست؟ تعداد حضور دانش‌آموزان به وسعت کلاس‌ها نیز بستگی دارد که این مسئله باید مد نظر قرار گیرد.

 

یکی از والدین می‌گوید حاضر نیست فرزند ۱۳ ساله اش را به هیچ عنوان به مدرسه بفرستد؛ چرا که اعتقاد دارد حضور حدود صد دانش آموز در مدرسه ممکن است به کرونایی شدن دانش آموزان منجر شود.

وی ادامه می‌دهد: آموزش مجازی ممکن است به درستی اجرا نشود؛ وانگهی، معلم چگونه باید از طریق فضای مجازی امتحان بگیرد؟

البته به نظر می رسد نحوه برگزاری امتحانات غیرحضوری در خرداد و همکاری متقلبانه دیگران با دانش آموزان و هم فکری آنان حین امتحانات، نتایج را از اعتبار انداخت و پارسال را به سالی تبدیل کرد که فرق درسخوان و درس نخوان آنچنان که باید مشخص نشد.

آغاز سال تحصیلی متفاوت
سال تحصیلی ۱۴۰۰ - ۱۳۹۹ از شنبه با حضور فیزیکی یا مجازی هزاران دانش‌آموز در استان اصفهان آغاز شد.

آغاز سال تحصیلی از شهریور، سخنرانی مجازی رییس جمهور و حضور نیافتن بخشی از دانش آموزان در مدرسه نشان داد که سال تحصیلی امسال با هر سال دیگر تفاوت دارد.

عباس رضایی، استاندار اصفهان که سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ رییس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بود، با حضور در آموزشگاه دخترانه باقری شاهین شهر زنگ مهر را نواخت. البته طبق صلاحدید ستاد استانی مقابله با کرونا در اصفهان، گشایش مدارس شهرستان‌های اصفهان، خمینی شهر، فلاورجان و نجف آباد با یک هفته تأخیر مواجه شد تا دانش آموزان این مناطق، این هفته را مجازی آغاز کنند.

وزیر آموزش و پرورش این بار تاکید کرد که هیچکس مجاز نیست دانش‌آموزان را ملزم به حضور در مدارس کند. محسن حاجی میرزایی با بیان اینکه وظیفه ما ارائه خدمات آموزشی است و ترجیح ما آموزش حضوری است گفت: اگر کسانی به هر دلیل نمی‌توانند از آموزش حضوری استفاده کنند می‌توانند از سایر روش‌های آموزشی بهره ببرند.

آیا «شاد» عدالت دارد؟
رهبر انقلاب اسلامی در ارتباط تصویری با مدیران و روسای آموزش و پرورش به موضوع «عدالت آموزشی» اشاره کردند و گفتند: اکنون که مسئله‌ی آموزش مجازی مطرح است، موضوع عدالت آموزشی حساس‌تر از گذشته است.
بر اساس اعلام اداره کل آموزش و پرورش استان، تا خرداد ماه، حدود ۳۰ درصد از دانش آموزان استان به شاد دسترسی نداشته اند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر توجه به خانواده‌هایی که تمکن مالی جهت خرید ابزار و وسایل مورد نیاز به منظور استفاده از آموزش مجازی را ندارند، افزودند:" صداوسیما باید از طریق آموزش، بخشی از خلأ عدم امکان استفاده از آموزش مجازی را جبران کند.

رهبر انقلاب اسلامی درخصوص آموزش مجازی و برخی زیان‌های احتمالی آن خاطرنشان کردند:"راه‌اندازی شبکه‌ی شاد، اقدام بسیار خوبی است، اما آموزش مجازی نباید موجب شود که دانش‌آموز در معرض آسیب‌های فضای مجازی و خطرات اخلاقی و اعتقادی قرار گیرد. "

فضای مجازی یک وسیله است که می‌توان از آن خوب یا نامطلوب استفاده کرد. نحوه درست استفاده کردن از آن را می‌توان با داشتن «سواد رسانه ای» آموخت.
مهدی اسماعیلی، معاون پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش استان می‌گوید: فضای مجازی برای هر تازه واردی آسیب زاست، اما با آموزش به می‌توان فضای امن استفاده از آن را فراهم کرد.

تحصیل، تعطیل بردار نیست اما...
رییس جمهور صبح شنبه ۱۵ شهریور در آیین آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ گفت: امروز علم و دانش آغاز می‌شود تا بگوییم که آموزش در کشور ما در سخت‌ترین شرایط تعطیل نخواهد شد. ما در هشت سال جنگ تحمیلی آموزش را تعطیل نکردیم.

وانگهی، به گواهی کارشناسان، مشخص نیست که کرونا تا چه زمانی مهمان ما باشد، شاید یک سال دیگر واکسن آن کشف شود و یا شاید تا ۱۰ سال دیگر هم کشف نشود.

به طور کلی، با تقسیم بندی مناطق و مقاطع تحصیلی و رشته‌های گوناگون و دانش آموزان و... می‌توان تصمیم گرفت که دانش آموزان چه مقاطع و رشته‌هایی در کدام مناطق می‌توانند حضوری یا غیرحضوری به تحصیل ادامه دهند. هر چند مهدی اسماعیلی، معاون پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش استان آموزش حضوری را بسا برتر از آموزش مجازی می‌داند و می‌گوید: آموزش حضوری قابل قیاس با غیرحضوری نیست؛ جنبه‌های تعاملی و تربیتی، ارتباطات رو در رو و مباحث اخلاقی و اجتماعی‌ای که از قبل آموزش حضوری به دست می‌آید، در آموزش مجازی قابل تحصیل نیست.

علم و دانش بر اساس مکتب اسلام تعطیل بردار نیست و از گهواره تا گور باید آموخت و علم و عبرت اندوخت. اما اینکه نحوه و نوع تحصیل و دانش اندوزی باید چگونه باشد که کمترین ضرر و زیان به حدود ۹۰۰ هزار دانش آموز و بیش از ۵۲ هزار معلم استان و خانواده هایشان وارد شود، به تدبیر درست و دقیق نیاز دارد.

پس، ایران نیز می‌تواند همانند دانمارک، کره جنوبی، فرانسه، لهستان، بلژیک، سوئد و برخی از کشور‌های دیگر مدارس را بازگشایی کند؛ اما به شرطی که علم و سلامت فدای یکدیگر نشوند و عدالت آموزشی رعایت شود.

نگارنده: رسول قجاوند