راه‌اندازی مرکز تکثیر و پرورش زالوی طبی در دانشگاه تهران

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی دانشگاه تهران؛ دکتر معصومه ملک ضمن تشریح فعالیت‌های انجام شده روی تکثیر و پرورش زالوی طبی در مزرعه پژوهشی دانشکدگان علوم، افزود: فعالیت در این زمینه از سال ۸۷ آغاز و در سال ۸۸ مزرعه پژوهشی پردیس علوم و کشور تأسیس شد.

وی با اشاره به تاریخچه طولانی استفاده از زالو از زمان فراعنه در مصر و از زمان ابن سینا در ایران ادامه داد: استفاده بی‌رویه از زالو در قرن ۱۹ و جمع‌آوری بی‌رویه آن باعث انقراض زالوی طبی در اروپا شد.

استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران درباره کاربرد‌های تخصصی زالوی طبی گفت: زالو درمانی در بیماری‌های قلب و عروق، آرتریت روماتوئید، پیوند اعضا، جراحی پلاستیک و … کاربرد دارد.

دکتر ملک با اشاره به اینکه در گذشته مشکل تأمین زالوی طبی و سالم را داشتیم، افزود: با توجه به منقرض شدن زالوی طبی در قرن ۱۹ در اروپا، احتمال منقرض شدن گونه Hirudo Orientalis در ایران نیز وجود دارد، همان گونه که گونه Hirudo medicinalis منقرض شده است.

وی، سال ۲۰۰۴ میلادی را نقطه عطفی برای زالوی طبی معرفی کرد و ادامه داد: در این سال FDA آمریکا زالو را به عنوان ابزار پزشکی تأیید کرد و در پی آن آلمان زالو را به عنوان دارو تأیید کرد؛ سال ۲۰۰۵ در کشور ما حائز اهمیت است، زیرا در سال ۲۰۰۵ میلادی گونه Hirudo orientalis که گونه طبی زالوی طبی کشور ماست، شناسایی شد.

این استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران با بیان اینکه Hirudo orientalis تنها گونه زالوی طبی در ایران در خطه شمالی کشور است، گفت: استان‌های گیلان، مازندران، گلستان و آذربایجان زیستگاه زالو در ایران هستند و گونه Hirudo medicinalis در ایران وجود ندارد؛ حتی در اروپا که زیستگاه این گونه بوده است نیز نسل آن منقرض شده است.

دکتر ملک افزود: زالو جانوری هرمافرودیت و شبیه کرم خاکی است، زالو پیله می‌گذارد و تعداد تخم‌هایی که در پیله هستند از منفذ خارج می‌شوند، گاهی تا ۳۲ بچه از پیله خارج می‌شود، اما هر چه تعداد بچه‌ها بیشتر باشد، تعداد بچه نارس و کوچک بیشتر است.

وی با بیان این‌که بچه زالو‌ها از ماده آلبومین تغذیه می‌کنند، ادامه داد: بچه زالو‌ها پس از طی مراحل تکمیلی رشد از پیله خارج می‌شوند، از معجزه زالو وجود بیش از ۱۱۰ آنزیم بزاقی است، زالو‌ها ۳ آرواره با حدود صد دندان در هر آرواره دارند، در بین دندان‌ها کانال‌هایی است که به غدد بزاقی وصل می‌شوند، زالو با ایجاد خراش به رگ متصل می‌شود و از غدد بزاقی آنزیم را وارد خون می‌کند.

این استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران با اشاره به وجود آنزیم‌های متنوع در بزاق زالو همانند هیرودین، آن را ماده ضد انعقادی، بی حسی و ضد التهاب توصیف کرد.

دکتر ملک با بیان اینکه در دنیا در ارتباط با زالودرمانی به صورت حرفه‌ای کار می‌شود، افزود: در این راستا دانشکده‌های متعددی وجود دارد و به عنوان طب مکمل از آن یاد می‌کنند، در آمریکا آکادمی زالودرمانی وجود دارد، در ایران نیز در دانشکده طب ایرانی دانشگاه‌های علوم پزشکی به صورت حرفه‌ای و تخصصی به تدریس در این حوزه مشغول هستند.

وی با اشاره به وجود سه گونه مهم زالو برای درمان در دنیا، ادامه داد: Hirudo medicinalis ،Hirudo verban و Hirudo orientalis اسامی سه گونه زالوی طبی متداول است.

این استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران با تاکید بر تولید زالوی بهداشتی گفت: از مشکلات زالودرمانی، واردات زالویی است که ممکن است خون فرد آلوده را خورده باشند یا زالو‌هایی است که پس از مصرف دوباره به طبیعت بازگردانده می‌شوند.

دکتر ملک افزود: زالو‌های وارداتی را وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران تأیید نمی‌کند و زالو‌هایی که از طبیعت جمع‌آوری شده‌اند به علت وجود آلودگی در طبیعت قابل اعتماد نیستند.

وی با بیان اینکه در سال ۸۸ به علت افزایش میزان مصرف زالو به فکر پرورش زالو افتادیم، ادامه داد: مصرف فراوان زالو، تخریب زیستگاه‌های طبیعی، سموم کشاورزی و حشره‌کش‌ها سبب از میان رفتن میلیون‌ها زالو شد.

این استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران، زالوی آلوده را به مثابه سرنگ آلوده دانست و گفت: در بررسی تلاش صیادی اقدامات زیادی در این باره شده است، به عنوان مثال در سال ۲۰۱۳ ساعتی ۵۰ زالو، سال ۲۰۱۴ ساعتی ۱۸ زالو و در سال ۲۰۱۵ ساعتی ۴ زالو صید می‌شد، از این‌رو با کاهش جمعیتِ زالو، تکثیر و پرورش گونه زالوی طبی ایران، حائز اهمیت است.

دکتر ملک با بیان اینکه کار پرورش زالو در سوله‌های تعبیه شده همگی به صورت دستی انجام می‌شود، افزود: به فکر راه‌اندازی سوله مکانیزه افتادیم که با مشارکت معاونت پژوهشی، معاونت سازمان شیلات ایران و اداره‌کل طب ایرانی وزارت بهداشت، این سوله افتتاح و جزو ۵ دستاورد برتر وزارت علوم انتخاب شد، بدین ترتیب همه موارد مکانیزه و کنترل شده است.

این استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران ادامه داد: برای آغاز تکثیر و پرورش زالو در ایران در دانشگاه تهران از مراکز پرورش زالو در دنیا بازدید شد، این مراکز شامل Agrotea مالزی مرکز پرورش زالوی طبی با نام (Hirudinaria Manillensis)، Biopharm انگلستان به‌عنوان قدیمی‌ترین مرکز تکثیر و پرورش زالوی طبی با نام (Hirudo Medicinalis)، آزمایشگاه پرورش زالوی دانشگاه San Diego آمریکا مرکز تکثیر و پرورش با نام (Hirudo Verbana)، bbez آلمان مرکز پرورش زالوی طبی با نام (Hirudo verbana) و Bio Repro آلمان مرکز تکثیر و پرورش زالوی طبی با نام (Hirudo verbena) هستند.

دکتر ملک با بیان این‌که به علت انقراض گونه زالو در آمریکا، هم‌اکنون ایالات متحده آمریکا خریدار زالو از کشور فرانسه است، افزود: Ricarimpex فرانسه مرکز پرورش زالوی طبی با نام (Hirudo Verbana) است؛ این مرکز، کلینیک زالو درمانی شهر Essea آلمان و مرکز تکثیر و پرورش زالو در روسیه از دیگر مراکزی بود که از آن‌ها بازدید شد.

وی با اشاره به ایده تکثیر و پرورش زالو در محیط تاریک ادامه داد: در مزرعه دانشگاه تهران فضای وسیعی برای کار پژوهشی با شرایط طبیعی داشتیم که به زیستگاه زالو، قورباغه، ماهی و مار تبدیل شد و یک سیستم طبیعی برای مطالعه زالوی طبی در زیستگاه طبیعی است و برای بررسی اثر تغییرات فصول مختلف روی آنزیم‌های بزاق زالوی طبی، از این سیستم استفاده شده است.

این استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران با اشاره به وجود محیط پیت ماس که برای تکثیر و پرورش زالو به آب نیاز ندارد، گفت: در دانشگاه تهران علاوه‌بر وجود سوله برای پرورش زالو، آزمایشگاه تحقیقاتی نیز وجود دارد که این مراکز با تجهیز به سیستم مدار بسته کل مزرعه قابل پیگیری است.

دکتر ملک از تشکیل کمیته زالوی طبی در سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت خبر داد و افزود: در پی آن زالوی طبی در سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به‌عنوان فرآورده سنتی تصویب شد و هم‌اکنون پرورش زالوی طبی سیب سلامت سازمان غذا و دارو را دارد.

وی با اشاره به برگزاری ۱۵ کارگاه آموزشی تکثیر و پرورش زالوی طبی در دانشگاه تهران ادامه داد: یک زیستگاه حفاظت شده از گونه ایرانی در دانشگاه تهران ایجاد کردیم.

این استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران تبدیل کمیته زالوی طبی در سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت به کمیته ملی را مطرح کرد و گفت: صادرات غیرقانونی زالوی طبی ایرانی، تغذیه زالو‌های پرورشی با خون آلوده، واردات گونه خارجی آلوده Hirudo Verbana و Hirudo Orientalis از ترکیه و آذربایجان، برداشت بی رویه از طبیعت، رهاسازی زالو‌های مصرفی به طبیعت و این مسئله که افراد غیرمتخصص کارگاه آموزشی در زمینه زالو برگزار می‌کنند و درباره تکثیر و پرورش مشاوره می‌دهند، از مشکلات زالوی طبی در کشور است.

دکتر ملک افزود: با توجه به توسعه طب سنتی و رویکرد‌های جدید به آن، زالوی طبی در اولویت پزشکان طب سنتی است.

پیشنهاد تشکیل هسته پژوهشی زالوی طبی با هدف ایجاد انگیزه پیشرفت و نوآوری، کارآفرینی، تجاری‌سازی در زمینه تکثیر و پرورش، کنترل بیماری‌ها، محصولات جانبی در ارتباط با زالوی طبی ایرانی Hirudo Orientalis و با همکاری نمایندگان دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان شیلات ایران، سازمان دامپزشکی، سازمان حفاظت از محیط زیست، دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران به معاونت پژوهشی دانشگاه تهران ارائه شد.