راه‌اندازی آزمایشگاه ساعت اتمی و برنامه‌ریزی برای ارتباطات کوانتومی

به گزارش خبرنگار  خبرگزاری صدا و سیما، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست‌جمهوری با تدوین برنامه‌های هدفمند، در نظر دارد مسیر توسعه فناوری‌های کوانتومی را در کشور هموار کند. این برنامه‌ها شامل ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع و آموزشی، تربیت نیروی انسانی متخصص و حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی و نوآورانه در حوزه‌های محاسبات کوانتومی، ارتباطات کوانتومی و حسگر‌های کوانتومی است.

فناوری کوانتوم شاخه‌ای نوین از علم و فناوری است که بر پایه اصول فیزیک کوانتومی شکل گرفته و می‌تواند تحولات گسترده‌ای در عرصه‌های علمی و صنعتی ایجاد کند. در حال حاضر، فناوری کوانتوم در سه حوزه اصلی محاسبات کوانتومی، ارتباطات کوانتومی و حسگر‌های کوانتومی در حال توسعه است. کاربرد این فناوری‌ها دامنه‌ای وسیع از صنایع پیشرفته، از جمله پزشکی، انرژی، ارتباطات و امنیت سایبری را در بر می‌گیرد و می‌تواند پایه‌ای برای توسعه زیرساخت‌های علمی و صنعتی آینده کشور باشد.

هدف اصلی معاونت علمی، راه‌اندازی یک زیرساخت ملی منسجم برای توسعه فناوری کوانتومی، تسهیل کاربرد‌های صنعتی و پژوهشی و جلوگیری از موازی‌کاری میان نهاد‌های مرتبط اعلام شده است. براساس این برنامه‌ها، راه‌اندازی آزمایشگاه‌های کوانتومی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور، سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های آزمایشگاهی و تدوین استاندارد‌های ملی در دستور کار قرار دارد تا ایران بتواند حضوری فعال و اثرگذار در عرصه جهانی علوم کوانتوم داشته باشد.

اهمیت این اقدامات از آنجا ناشی می‌شود که بدون وجود زیرساخت و بازار داخلی، حتی شرکت‌های دانش‌بنیان موفق نیز قادر به توسعه و عرضه فناوری‌های پیشرفته نیستند؛ مسئله‌ای که کشور‌های پیشرفته با ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع و خرید مستقیم فناوری‌ها از تولیدکنندگان داخلی حل کرده‌اند. در همین راستا، بنیاد ملی علم با هدف تقویت حوزه‌های استراتژیک، حمایت مضاعف از پروژه‌های مرتبط با کوانتوم، زیست‌فناوری، هوش مصنوعی و ژن‌درمانی را بر عهده گرفته و اعتبار طرح‌های مربوط به این حوزه‌ها نسبت به سایر حوزه‌ها دو تا سه برابر افزایش داده است.

حمایت از تربیت نیروی انسانی متخصص نیز یکی دیگر از محور‌های کلیدی این برنامه‌هاست. از مهرماه سال جاری، ۱۶ درس تخصصی کوانتومی در ۱۲ دانشگاه کشور ارائه شده و هر طرح درس مورد تأیید، ۱۵۰ میلیون تومان حمایت مالی دریافت می‌کنند. محتوای دروس نیز به‌صورت آنلاین و رایگان در دسترس دانشجویان و علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. معاونت علمی همچنین از تقویت زیرساخت‌های کوانتومی در هشت دانشگاه کشور خبر داده است. هدف این است که تعداد دروس تخصصی در حوزه‌های مختلف کوانتوم به حداقل ۶۰ درس افزایش یابد و بدین ترتیب نیروی انسانی توانمند و آماده برای توسعه علمی و صنعتی این فناوری تربیت شود.

معاونت علمی از آغاز سال جاری با شناسایی مراکز مهم فعال در حوزه کوانتوم، حمایت ویژه‌ای از زیرساخت‌های آزمایشگاهی این فناوری انجام داده است. به طوری که از ابتدای سال، حدود ۳ میلیون دلار در تقویت زیرساخت‌های آزمایشگاهی کوانتوم در دانشگاه‌های مطرح و دارای پتانسیل سرمایه‌گذاری شده است تا زمینه توسعه و پژوهش در این حوزه نوظهور بیش از پیش فراهم شود.

در همین حال معاونت علمی در همکاری با وزارت ارتباطات برای نخستین بار در تلاش هستند تا با راه‌اندازی آزمایشگاه مرجع در حوزه ارتباطات کوانتومی بستری برای توسعه فناوری‌های واقعی و مقابله با شبه‌علم ایجاد کنند.

حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، ضمن قدردانی از همراهی وزارت ارتباطات در زمینه توسعه زیرساخت‌های فناورانه گفت: در حال هماهنگی با وزیر ارتباطات برای انجام اقدامات مشترک در حوزه‌های نوظهور به‌ویژه فناوری کوانتوم هستیم.

حوزه کوانتوم شامل سه بخش اصلی محاسبات کوانتومی، ارتباطات کوانتومی و حسگر‌های کوانتومی است و تمرکز معاونت علمی بر بخش ارتباطات کوانتومی برای ایجاد یک آزمایشگاه مرجع و استاندارد قرار دارد.

توسعه زیرساخت‌های آزمایشگاهی، گام نخست در فناوری‌های نو

افشین با تأکید بر اهمیت زیرساخت‌های آزمایشگاهی در پیشرفت علوم نوظهور گفت: هر زمان حوزه‌ای جدید از علم شکل می‌گیرد، نخستین گام اساسی، توسعه زیرساخت‌های آزمایشگاهی است. این زیرساخت‌ها کمک می‌کند تا میان علم و شبه‌علم تمایز ایجاد شده و زمینه توسعه فناوری‌های واقعی فراهم شود.

آزمایشگاه ارتباطات کوانتومی راه‌اندازی می‌شود

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور با اشاره به همکاری با پژوهشگاه‌های وابسته به وزارت ارتباطات اظهار کرد: قرار است با همکاری پژوهشگاه زیرمجموعه این وزارتخانه، «آزمایشگاه ارتباطات کوانتومی» راه‌اندازی شود. در صورت طی شدن مراحل اجرایی و امضای تفاهم‌نامه‌ها، پیش‌بینی می‌شود این آزمایشگاه ظرف یک سال آینده به بهره‌برداری برسد.

افشین ابراز امیدواری کرد که با راه‌اندازی این مرکز، شاهد رشد نمایی در حوزه ارتباطات کوانتومی کشور باشیم.

راه‌اندازی آزمایشگاه‌های تخصصی کوانتومی در حوزه حسگر‌ها

وی گفت: هدف معاونت علمی ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع در هر سه بخش حوزه کوانتوم، به‌ویژه در حوزه حسگر‌ها و ارتباطات کوانتومی است. در حوزه ارتباطات مسیر روشن‌تر بوده و با همکاری وزارت ارتباطات، آزمایشگاه مرجع ارتباطات کوانتومی تأسیس خواهد شد و در حوزه حسگر‌ها نیز به دلیل تنوع بالای فناوری، مجموعه‌ای از آزمایشگاه‌های تخصصی در دستور کار قرار دارد.

نخستین آزمایشگاه ساعت اتمی در آستانه بهره‌برداری

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور افزود: در حوزه حسگر‌های کوانتومی، نخستین آزمایشگاه ساعت اتمی که زیرمجموعه بخش حسگر‌ها محسوب می‌شود، در حال آماده‌سازی است و به‌زودی افتتاح خواهد شد. همچنین همکاری با دانشگاه‌های کشور برای ایجاد مراکز مرجع دیگر در این حوزه در حال انجام است.

شتاب در توسعه علوم کوانتومی ایران

افشین با تأکید بر سرعت گرفتن فعالیت‌ها در این بخش گفت: تلاش‌ها برای توسعه سریع آزمایشگاه‌های کوانتومی کشور ادامه دارد تا ایران از روند جهانی رشد علوم کوانتوم عقب نماند.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور ضمن بیان این مطلب که با سرمایه‌گذاری و حمایت بخش‌های مختلف، می‌توان سهم قابل‌توجهی در این حوزه داشت، گفت: در کشور‌های پیشرفته معمولاً حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد سرمایه‌گذاری‌ها به بخش‌های مرتبط با ارتباطات و حسگر‌های کوانتومی اختصاص دارد و ایران نیز با همکاری مراکز مرجع داخلی در همین مسیر حرکت می‌کند.